Bu yazımda, Bir Bilgisayar Mühendisinin faaliyet gösterdiği alanlara değineceğiz. Bilgisayar Mühendisliği bölümünden mezun olmuş bir kişi hangi meslekleri yapar, hangi alanlarda çalışır kısaca özetleyeceğim. Hem Bilgisayar Mühendisliği mesleğine yeni başlamış arkadaşlar için bir yol haritası olmak hem de gerek eğitim hayatına devam eden ve üniversite sınavına hazırlanıp da bilgisayar mühendisliği okumak isteyen arkadaşlar için iş hayatında hangi alanda çalışmak istedikleri hakkında fikir verecektir.
Bilgisayar Mühendisliği bilim dalı kendi alanıyla ilgili temel bilgileri size vererek sizi mezun eder. Hangi alanda kendinizi geliştirmek istediğiniz veya hangi alanda uzman olacağınız size bağlıdır. Çalışırken sizi mutlu edecek kısım hangisi ise mezun olduktan sonra sizin o alana yönelmeniz lazım. Bu seçim için ise kısa bilgilerle alanları size aşağıda bahsedeceğim.
Adli Bilişim (Computer Forensics)
Adli bilişim, elektromanyetik ve elektrooptik ortamlarda muhafaza edilen veya bu ortamlarca iletilen ses, görüntü, veri, bilgi veya bunların birleşiminden oluşan her türlü bilişim nesnesinin, mahkemede sayısal delil niteliği taşıyacak şekilde tanımlanması, elde edilmesi, saklanması, incelenmesi ve mahkemeye sunulması çalışmaları bütünüdür. Yani Maddi gerçeğe uygun olarak delil elde edilebilmesi için, olay yerinden toplanan materyallerin incelemesini yapacak ve bunun sonucu bir sonuç üretecek şekille adli bilişimde kullanılmak üzere üretilmiş programlardır.
Biyoenformatik (Bioinformatics)
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Bilgisayar Bilimleri, İstatistik, Kimya, Biyoloji, Mühendislik, Biyokimya gibi birçok farklı disiplinin yer aldığı bir alandır. Tabi ki bütün bu bilim dalllarının hepsine hakim olmak mümkün değildir, o alanın uzmanları ile bilgisyar mühendisleri birlikte çalışırlar. Biyolojik bilgilerin saklanması için veritabanlarının oluşturulması, gerekli sorgulama ve analizlerin yapılabilmesi için gerekli altyapının oluşturuması sürecini kapsar. Nükleotit Dizi Veritabanlarının Kullanılması, Protein ve Özelleştirilmiş Sıra Veritabanlarının Kullanılması, DNA Dizisi ile Çalışma, Tek Protein Dizisi ile Çalışma, Dizi Veritabanları üzerinde benzerlik çalışmalari, İki Diziyi Karşılaştırma, Üç boyutlu Protein Yapıları ile Çalışma, RNA ile Çalışma, Pilogenetik Ağaçlar Oluşturma gibi konular sayılabilir.
Biyometri (Biometric)
Biyometri insanlarım fiziksel ve davranışsal özelliklerini inceleyerek kimlik saptama üzerine yazılımların geliştirilmesi ve tanışma işlemi yapılması ile ilgilenen bilim dalıdır. Örneğin Ülkemizde kullanılmaya başlanan yeni nesil kimlik kartlarımızda biyometrik fotoğraflar bulunmaktadır. Bunun amacı ise devlet kurumlarının datalarında kişisel bilgilerin erişimin kolaylaştırılması ve suç oranlarının azaltılması düşünülerek yapılmıştır. Çalışma sistemi ise kart üzerinde bulunan çip kısmında kişisel bilgilerin depolanması ve biyometrik fotoğraf ile tanıma işlemi yapılarak bu bilgilere ulaşılıyor olmasıdır. Bu kartlar sayesinde iş yerlerinde personellerin eskisi gibi imza atmadan giriş yapmaları ve iş giriş çıkış takipleri de yapılabilmektedir. Yani kısacası eskiden bilim kurgu filmlerinde izlediğimiz birçok olay artık gerçek hayatta karşımıza çıkmaya başlamıştır.
Bulanık Mantık (Fuzzy Logic)
Azerbeycanlı bilim adamı Prof. Dr. Lütfi Zadeh tarafından geliştirilen bilim dalı. Klasik mantıkta, 1 ve 0 vardır, yani ya doğrudur(1) ya yanlış(0). Örneğin bir çamaşır ya kirlidir(0), ya temiz(1). Bulanık mantıkta ise 1 ve 0 arasındaki sayılar da vardır. Yani bir çamaşır 0.7 oranında temiz, 0.3 oranında kirli olabilir. Bu bilgiye göre hareket eden bulanık mantık kullanan çamaşır makinesi, ne kadar deterjan, ne kadar sıcak su kullanacağına ve çamaşırın temiz olması için ne kadar çalışması gerektiğine karar verebilir.
Bulut Bilişim (Cloud Computing)
Bulut bilişim (İngilizce: Cloud computing), bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır. Bulut bilişim bu yönüyle bir ürün değil, hizmettir; temel kaynaktaki yazılım ve bilgilerin paylaşımı sağlanarak, mevcut bilişim hizmetinin; bilgisayarlar ve diğer aygıtlardan elektrik dağıtıcılarına benzer bir biçimde bilişim ağı (tipik olarak İnternet’ten) üzerinden kullanılmasıdır.
Büyük Data (Big Data)
İnsanoğlunun ürettiği veri yıldan yıla artıyor. Günlük hayatta insanlar sosyal medyadaki paylaşımları ile bile byük hacimlerde veriler üretiyorlar. İşte bu büyük hacimde verinin saklanarak analiz edilmesi, sonuçlar türetilmesi meydana gelebilecek olaylar ve sonuçları altında daha fazla kontrol sağlamaktadır. Örneğin sosyal medya paylaşımlarından bir ülkedeki insanların hangi yemeklerden hoşlandıkları, hangi ülkeleri sevdikleri, siyasi eğilimleri vb. birçok bilgiye ulaşılabilir. Diğer bir örnek olarak bir marketin satış veritabanı incelenerek, o bölgedeki müşterilerin alış veriş sepeti eğilimleri analiz edilebilir.
Veriyi bilgiye dönüştürmek ve bu bilgiyi depolayarak analiz etmek, devletlerin, şirketlerin karar verme süreçlerini bile etkilemektedir. Bir veritabanı yönetim sisteminde ilişkisel veritabanı üzerinde raporlar alarak istenilen sonuçları üretmek mümkündür, fakat büyük veri ile analiz edilerek öngörülmeyen başka ilişkiler de görülebilir. Büyük veride 5V’den bahsedilir.
Canlandırma Animasyon (Animations)
Animasyon, herhangi bir nesneye hareket verme anlamına gelir. Bilgisayar yardımıyla animasyon ve bilgisayar tarafından üretilmiş animasyon olmak üzere animasyon iki farklı kategoriye ayrılır. Film veya video şeklinde sunulabilir. Animasyonun arkasında yatan temel fikir, daha önce kaydedilmiş resimleri birbiri ardına belli bir hızda geçirerek, insan gözünün bunları sürekli bir harekrtmiş gibi yorumlamasıdır. Amimasyon ile ölmüş resimler canlandırılır. Animasyonun birçok uygulama alanı vardır, bilgisayar destekli tasarım, Eğelence, Reklam, Oyunlar, Eğitim, E-ticaret, Bilimsel Görselleştirme gibi. Örneğin bugün birçok TV kanalında gördüğümüz reklamlar animasyonu 3D-Max, Cinema 4D gibi programlar ile hazırlanmaktadır. Yine filmlerde gördüğümüz arabaların patlama, yanma sahneleri animasyonla yapılmaktadır.
Dil İşleyiciler (Natural Language Processing)
Doğal Dil İşleme, yaygın olarak NLP (Natural Language Processing) olarak bilinen yapay zekâ ve dilbilim alt kategorisidir. Türkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca gibi doğal dillerin işlenmesi ve kullanılması amacı ile araştırma yapan bilim dalıdır.
Gömülü Sistemler (Embedded Systems)
Gömülü sistem, bilgisayarın kendisini kontrol eden cihaz tarafından içerildiği özel amaçlı bir sistemdir. Genel maksatlı, örneğin kişisel bilgisayar gibi bir bilgisayardan farklı olarak, gömülü bir sistem kendisi için önceden özel olarak tanımlanmış görevleri yerine getirir. Sistem belirli bir amaca yönelik olduğu için tasarım mühendisleri ürünün boyutunu ve maliyetini azaltarak sistemi uygunlaştırabilirler. Gömülü sistemler genellikle büyük miktarlarda üretildiği için maliyetin düşürülmesinden elde edilecek kazanç, milyonlarca ürünün katları olarak elde edilebilir.
Gömülü bir sistemin çekirdeğini, belirli bir sayıda görevi yerine getirmek için programlanan mikroişlemciler ya da mikrodenetleyiciler oluşturur. Kullanıcıların üzerinde istediği yazılımları çalıştırabildiği genel maksatlı bilgisayarlardan farklı olarak, gömülü sistemlerdeki yazılımlar yarı kalıcıdırlar ve firmware ismiyle anılırlar.
Görüntü İşleme (Image Processing)
İşleme , dijital form oluşturmak ve bazı gösterimler için geliştirilmiş, spesifik görüntü büyük ondan küçük bilgiler için kullanılmak için kullanılacak bir kişi. Bu, video karesi veya fotoğraf gibi girdinin görüntü olduğu ve çıktının da görüntü veya o görüntüyle ilişkili özellikler olabileceği bir tür sinyal dağıtımıdır. Bu yöntem girisi video kesiti ve ya fotoğraf gibi birdir. İstenilen ya da dikkate alınmaması gereken paraya gelir. Eğitim İşleme sistemi, sinyal işleme süreci( Signal Processing ) hedefini uygularken iki boyutlu sinyaller olarak ele alır.
Teknolojik teknolojiyle çalışan teknoloji sistemlerini geliştiren teknolojiler arasında yer alır. Mühendislik ve bilimleri disiplinlerinde temel eğitim hakkında bilgi sahibi olmak.
Görüntü işleme temel olarak üç onay içerir.
· Görüntünün optik tarayıcı ile veya dijital fotoğraflarla ayarları.
· Veri sıkıştırma, görüntü iyileştirme ve uydu fotoğrafları gibi insan gözü lekelenmelerini içeren analiz etme-kullanma.
· Görüntün analiz etmekle ilgili olarak, hazır hale getirme.
Karar Destek Sistemleri (Decision Support Systems)
Karar Destek Sistemleri karar vericilere yardımcı olmak amacıyla veri, belge, bilgi ve iletişim teknolojilerini ve/veya
modelleri kullanarak problemleri tanımlamayı ve çözmeyi, karar verme sürecini tamamlamak ve karar vermeyi sağlayan interaktif bilgisayar sistemleridir.
Programlama Dilleri (Programming Languages)
Programlama dili, yazılımcının bir algoritmayı ifade etmek amacıyla, bir bilgisayara ne yapmasını istediğini anlatmasının tektipleştirilmiş yoludur. Programlama dilleri, yazılımcının bilgisayara hangi veri üzerinde işlem yapacağını, verinin nasıl depolanıp iletileceğini, hangi koşullarda hangi işlemlerin yapılacağını tam olarak anlatmasını sağlar.
Şu ana kadar 250’den fazla programlama dili yapılmıştır. Bunlardan bazıları Pascal, Basic, C, C#, C++, Java, JavaScript, Cobol, Perl, PHP, Python, Ada, Fortran, Delphi ve Swift’tir.
Robotik (Robotics)
Robot terimi, emek veya angarya anlamında olan Slavca “robota” kelimesinden gelir. İnsansı makineler için terim olarak kullanılan “robot” ilk olarak Çek yazar Karel Čapek’in (1890–1938) Rossums Universal Robots adlı oyununda ortaya çıktı. Bir bilim kurgu yazarı olan Isaac Asimov, robotlardan ilk olarak 1942’de, “Runaround” adlı kısa öyküsünde bahsetmiştir. Bununla birlikte, otomatik makineler üretme arzusu ve fikri çok daha eskilere dayanmaktadır. Leonardo Da Vinci, robot yapımı için eskizler ve planlar yapmıştır. İnsanlar, görevleri yerine getirebilen veya onlarla etkileşim kurabilen makineler yaratmaktan her zaman etkilenmişlerdir.
Thomas Christaller’e göre robotlar, “insan kapasitesini genişletmeyi sağlayan, sensör motorlu makinelerdir”. Robotlar, mekatronik bileşenlerden, sensörlerden ve bilgisayar tabanlı kontrol işlevlerinden oluşurlar. Robotik ise robotların tasarımı, üretimi ve kullanımı ile ilgilenen çok disiplinli bir bilim dalıdır.
Robotların birçok farklı durumda kullanılması amaçlansa da, günümüzde daha çok tehlikeli görevlerde, insanoğlunun yaşayamadığı uzay, sualtı, yüksek sıcaklık ve radyasyonlu ortamlarda kullanılmaktadır. Robotlar her biçimde yapılabilmektedir ve bazı robotlar insana benzer olarak yapılmaktadır. Bunun, robotların insanlar tarafından kabulünü kolaylaştıracağı düşünülmektedir.
Sanal Gerçeklik (Virtual Reality)
Sanal gerçeklik, teknoloji kullanılarak oluşturulan kurgular ile gerçek ve hayalin birleştirilmesidir. Sanal öğrenme ortamları, gelişen teknolojinin eğitim-öğretim ortamlarına dahil edilmesiyle birlikte öğrencilerin öğrenme deneyimlerini zenginleştirmek için tasarlanmış platformlardır. Sanal gerçeklik hayatımızda giyilebilir teknolojik ürünlerle karşımıza çıkmaktadır. Sanal gerçeklik gözlükleri vb. ürünlerle hayatımızda yer almaktadır.
Sonlu Elemanlar Analizi (Finite Element Analysis)
Sonlu Elemanlar Metodu adı verilen nümerik analiz tekniği kullanılarak fiziksel olguların simülasyonunun gerçekleştirilmesidir. Örneğin bir uçak yapılmadan önce bilgisayar ortamında tüm kanat yapısı, gövdesi, motoru, her bir parçası bilgisayar üzerinde tasarlanır ve analizler yapılır. Mühendisler böylelikle fiziksel prototiplerin sayısını azaltarak, tasarımdaki bileşenleri optimize edip, tecrübelenerek ürünleri daha hızlı geliştirmek için bu bilim dalını kullanır.
Matematiği detaylı olarak bilmek, fiziksel olguları iyi incelemek, örneğin bir sıvının akışını, ısısal geçişi, dalga yayılımını, biyolojik hücrelerin büyümesini modelleyebilmek bu bilim dalı ile yapılan çalışmalara örnek verilebilir. Kısmı Diferansiyel Denklemler gibi sayısal kullanarak bu işlemlerin hepsi modellenebilir, bu işlemi de bilgisayarlara yaptırırız. Eskiden bu karmaşık hesapları elle yaparlardı, artık endüstri, bilgisayar teknolojisini kullanarak kolayca yapabiliyor.
Veri Madenciliği (Data Mining)
Veri madenciliği, büyük ölçekli veriler arasından faydalı bilgiye ulaşma, bilgiyi madenleme işidir. Büyük veri yığınları içerisinden gelecekle ilgili tahminde bulunabilmemizi sağlayabilecek bağıntıların bilgisayar programı kullanarak aranması olarak da tanımlanabilir.
Veritabanları (Database)
veri tabanları yapılandırılmış bilgi veya verilerin depolandığı alanlardır. Bilgi artışıyla birlikte bilgisayarda bilgi depolama ve bilgiye erişim konularında yeni yöntemlere ihtiyaç duyulmuştur. Veri tabanları; büyük miktardaki bilgileri depolamada geleneksel yöntem olan ‘‘dosya-işlem sistemine’’ alternatif olarak geliştirilmiştir. Telefonlarımızdaki kişi rehberi günlük hayatımızda çok basit bir şekilde kullandığımız veri tabanı örneği olarak kabul edilebilir. Bunların dışında internet sitelerindeki üyelik sistemleri, akademik dergilerin ve üniversitelerin tez yönetim sistemleri de veri tabanı kullanımına örnektir. Veri tabanları sayesinde bilgilere ulaşır ve onları düzenleyebiliriz. Veri tabanları genellikle bireysel olarak satın alınamayacak kadar yüksek meblağlara sahip olmasına karşın; ücretsiz kullanıma açılan akademik veri tabanları da bulunmaktadır. Akademik veri tabanları aracılığıyla bazen bibliyografik bilgi bazen de tam metinlere erişmek mümkündür. Veri tabanları, veri tabanı yönetim sistemleri aracılığıyla oluşturulur ve yönetilir. Bu sistemlere; Microsoft Access, MySQL, IBM DB2, Informix, Interbase, Microsoft SQL Server, PostgreSQL, Oracle ve Sysbase örnek olarak verilebilir.
Yapay Öğrenme (Artificial Learning)
Yapay öğrenme, bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrolündeki bir robotun çeşitli faaliyetleri öğrenebilen canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyeti ve insan öğrenmesine özgü olan, algılama, öğrenme, çoğul kavramları bağlama, düşünme, sorun çözme, iletişim kurma, çıkarım yapma ve karar verme gibi yüksek bilişsel fonksiyonları veya otonom davranışları sergilemesi beklenen yapay bir işletim sistemidir. İngilizce Artificial Intelligence kavramının kısaltması olan “AI” sözcüğü de bilişimde sıklıkla kullanılır.
“Yapay öğrenme” kavramının düşünce babası, “Makineler düşünebilir mi?” sorununu ortaya atarak makine öğrenmesini tartışmaya açan Alan Mathison Turing’dir. 1943 yılında II. Dünya Savaşı esnasında Kripto analizi yani mesajların deşifre edilmesi ihtiyacıyla üretilen cihazlar sayesinde de yapay öğrenme kavramı ortaya çıkmıştır.
Yapay Zeka (Arificial Intelligence)
Yapay zeka, bilgisayarın veya bilgisayar kontrolündeki bir robotun çeşitli faaliyetleri zeki canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyetidir. Yapay zekanın geçmişi 1940’lara kadar gidiyor. Turing machine’lerine kadar gidiyor. Yapay zeka çalışmaları genellikle insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek, bunların benzeri yapay yönergeleri geliştirmesine yöneliktir. Yani bilgisayarın, insanlar tarafından gerçekleştirilen görevleri yerine getirmesini sağlar. Başka bir deyişle, Yapay zeka bilgisayarın insanlar gibi düşünmesini sağlar. Makinelerin karmaşık sorunları insana benzer şekilde çözmesine yardımcı olur. Zeka ve akıl gerektiren sorunlar artık bilgisayar yardımıyla etkili bir şekilde çözülebilir.
